نظام آموزش عالی با کیفیت و کم هزینه آلمان، دلیل اصلی مهاجرت بسیاری از دانشجویان خارجی به این کشور شده است. فقط در سال 2023 حدود 458.210 دانشجوی خارجی آلمان را برای تحصیل انتخاب کرده اند و از این میان دانشجویان ایرانی رتبه پنجم بیشترین تعداد دانشجویان خارجی در آلمان را دارند که نشانگر محبوبیت روز افزون آلمان در میان دانشجویان ایرانی‌ست.
اما ساختار نظام آموزش عالی آلمان چگونه است و چه تفاوت ها و شباهت هایی با نظام آموزش عالی ایران و دیگر کشور ها دارد؟ اگر قصد مهاجرت تحصیلی به آلمان را دارید آشنایی با سیستم آموزشی آلمان می‌تواند برای شما مفید باشد پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا به معرفی نظام آموزشی آلمان بپردازیم.
نظام آموزش در آلمان
از سن 6 تا 15 سال، آموزش در آلمان برای کودکان اجباریست. البته معمولاً دانشآموزان حداقل 13 سال در آلمان تحصیل می‌کنند. نظام آموزش و پرورش در آلمان به صورت کلی به زیر نظر دولت مرکزی است اما سیستم آموزشی در هر ایالت آلمان از نظر تنوع برنامه های درسی و انواع مدارس، با ایالت‌های دیگر تفاوت بسیاری دارد. پس از اتمام دوره‌ی 13 ساله‌ی تحصیل، دانش آموزان برای ورود به مقطع تحصیلات عالی آماده می‌شوند.
دانشگاه های دولتی در آلمان رایگان می‌باشند. کشور آلمان کشوری صنعتی پیشرفته ای است و به همین علت نیروی کار متخصص برای آلمان اهمیت بسیار زیادی دارد و از همین رو، از اصلی‌ترین اهداف نظام آموزشی آلمان تربیت نیروی ماهر و متخصص، ایجاد دسترسی به آموزش با کیفیت برای همه صرف نظر از پیشینه‌ی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، توسعه نوآوری و افزایش کیفیت و برتری سیستم آموزشی و تحقیقاتی آلمان در سطح بین المللی است.
انواع مراکز آموزش عالی آلمان
گزینه‌های پیش روی دانشجویان برای تحصیل دانشگاهی شامل تحصیل در دانشگاه، دانشگاه علمی-کاربردی، مدارس عالی هنر، سینما و موسیقی می‌باشد. مراکز آموزش عالی در آلمان به دو نوع دولتی و خصوصی تقسیم می‌شوند.
دانشگاه ( Universität)
این دانشگاه ها برخلاف دانشگاه های علمی-کاربردی، اجازه‌ی اعطای مدرک دکتری را دارند. رشته های درسی این دانشگاه ها می‌تواند موضوعات گوناگونی از دروس انسانی تا مهندسی را در بربگیرد. دانشگاه های: ماکسیمیلیان، هایدلبرگ و هومبولت از جمله بهترین دانشگاه های آلمان هستند.
دانشگاه علمی-کاربردی (Fachhochschule)
تمرکز اصلی این دانشگاه ها بر روی واحد های عملی و دروس مرتبط با علوم اجتماعی و مهندسی، تکنولوژی، مدیریت و… می‌باشد که دانشجویان را برای کار پس از تحصیل آماده می‌کند. از جمله بهترین دانشگاه های علمی-کاربردی آلمان می‌توان از دانشگاهFrankfurt ، TH Köln ، FH Aachen University، HTW Berlin، دانشگاه علمی کاربردی Hamburg و دانشگاه Darmstadt نام برد.
مدارس عالی هنر، فیلم و موسیقی
همانطور که از اسم این موسسات نیز پیداست، اگر قصد تحصیل در رشته های زیر مجموعه هنر درآلمان را دارید می‌توانید این مدارس را برای تحصیل انتخاب کنید. این مراکز از کیفیت آموزشی بالایی برخوردار هستند و برخی از آنها امکان اعطای مدرک فوق دکترا را نیز دارند.
دانشگاه های دولتی و خصوصی آلمان
بیشتر دانشگاه های آلمان دانشگاه های دولتی هستند. هزینه های اکثر دانشگاه های دولتی توسط دولت آلمان تامین می‌شود و در برخی موارد نیز کلیساها دانشگاه را اداره می‌کنند.
مهم‌ترین تفاوت دانشگاه های دولتی و خصوصی آلمان این است که دانشگاه های دولتی مبلغی بابت شهریه از دانشجویان دریافت نمی‌کنند و رایگان هستند در حالی که دانشگاه های دولتی شهریه بالایی از دانشجویان دریافت می‌کنند. کیفیت تحصیل در دانشگاه های دولتی و خصوصی آلمان تفاوت چندانی ندارد.
دوره‌های آموزشی و مدارک تحصیلی در آلمان
مهم‌ترین تفاوت سیستم آموزشی آلمان و دیگر کشورها، دوره‌ی تحصیل 13 ساله برای دریافت دیپلم است!
به این معنا که برخلاف ایران و بسیاری از کشورهای دیگر که دانشآموزان پس از 12 سال تحصیل مدرک دیپلم دبیرستان را دریافت می‌کنند، مطابق ساختار آموزش و پرورش آلمان، این دوره در آلمان 13 سال طول می‌کشد.
در نتیجه اگر مدرک خود را پس از 12 سال تحصیل دریافت کرده باشید این مدرک ممکن است برای ورود به دوره کارشناسی آلمان کافی نباشد و در این صورت شما قبل از ورود به دوره لیسانس باید یک دوره پیش نیاز یک ساله موسوم به دوره فاندیشن را در کالج های آلمان بگذرانید.
مدرک کارشناسی در آلمان
دوره‌ی کارشناسی که به دریافت مدرک لیسانس B.Sc، B.Eng و یا B.A منجر می‌شود دوره ای شناخته شده در تمام جهان است. تنوع دروس ارائه شده در دوره‌ی کارشناسی در آلمان بسیار زیاد است اما غیر از تعداد محدودی دانشگاه خصوصی و International که برخی رشته ها را به زبان انگلیسی نیز ارائه می‌دهند، تحصیل در این دوره در اکثر دانشگاه ها فقط با داشتن حداقل مدرک B1 زبان آلمانی امکان پذیر است.
برای ورود به این دوره نیاز به مدرک تحصیلات دانشگاهی نخواهید داشت اما همانطور که پیشتر اشاره شده، در صورتی که مدرک دیپلم خود را از ایران و سایر کشورها با سیستم آموزشی 12 ساله دبیرستان دریافت کرده باشید ممکن است نیاز به گذراندن دوره پیش نیاز یک ساله، پیش از ورود به دانشگاه داشته باشید.
مدرک کارشناسی ارشد در آلمان
پس از دریافت مدرک کارشناسی خود می‌توانید برای شرکت در دوره‌های کارشناسی ارشد آلمان اقدام کنید. این دوره ها حدودا 2 سال طول می‌کشد و برخلاف دوره‌ی کارشناسی، دستتان برای انتخاب دوره‌های ارائه شده به زبان انگلیسی باز تر است.
برای شرکت در دوره‌های کارشناسی ارشد آلمان بهتر است حداقل مدرک B2 زبان آلمانی و یا مدرک آیلتس 6.5 و یا نمره معادل مدرک تافل زبان انگلیسی را داشته باشید. انواع مدارک کارشناسی ارشد آلمان شامل مدرک علوم اجتماعی یا ساینس M.Sc، مدرک علوم انسانی M.A و مدرک مهندسی M.Eng می‌باشد.
مدرک دکتری در آلمان
تقریباً بیشتر دوره‌های ارائه شده در مقطع دکترا به زبان انگلیسی می‌باشد و در صورتی که به زبان آلمانی تسلط ندارید، این مسئله تاثیر زیادی در پروسه‌ی تحصیلتان در آلمان نمی‌گذارد. دوره‌های دکتری ارائه شده در آلمان انواع مختلفی دارند که در مقاله‌ی تحصیل دکتری در آلمان به طور کامل به آن پرداخته شده است.
مدرک لیسانس فنی حرفه ای دوگانه آلمان
برنامه آموزشی Dual Studium ترکیبی از کارآموزی و کار عملی در حین تحصیلات آکادمیک است. از مهم‌ترین اهداف نظام آموزشی آلمان برای تعریف دوره های کارآموزی، پر کردن خلع نیروکار در آلمان و تربیت نیروی متخصص و حرفه‌ای است. تفاوت اصلی این برنامه آموزشی با دوره‌های آوسبیلدونگ Dualآلمان این است که این برنامه به دریافت مدرک لیسانس منجر می‌شود.
دانشجویان حین تحصیل می‌توانند ضمن بهره‌مندی از آموزش آکادمیک، تجارب کاری ارزشمندی نیز کسب کنند و شانس استخدام در کمپانی های بزرگ و معروف آلمان را خواهند داشت. مزیت دیگر برنامه Dual Studium امکان دریافت حقوق حین تحصیل است. البته توجه داشته باشید که برای ورود و بهره بردن از این دوره باید مدرک C1 زبان آلمانی داشته باشید. همچنین غالب رشته‌های ارائه شده در این برنامه دوره های STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) هستند.
سوالات متداول
دانشگاه های دولتی آلمان بهتر هستند یا دانشگاه های خصوصی؟
مهم ترین مزیت دانشگاه های دولتی آلمان به نسبت دانشگاه های خصوصی رایگان بودن این دانشگاه هاست. از نظر علمی و کیفیت آموزشی، دانشگاه های دولتی و خصوصی آلمان تقریبا در یک سطح قرار دارند.
نحوه دریافت ویزای تحصیلی آلمان چگونه است؟
پس از اخذ پذیرش از یک دانشگاه آلمانی نیاز با رائه مدارکی نظیر: نامه پذیرش از دانشگاه، تمکن مالی، مدارک شناسایی و ترجمه مدارک تحصیلی می‌توانید نسبت به اخذ ویزای تحصیلی آلمان اقدام نمایید. با دریافت مشاوره از کارشناسان تاپ سولوشن، بهترین مسیر مهاجرتی مناسب خود را پیدا کنید.
آیا دوره آوسبیلدونگ نیز جز نظام آموزش عالی آلمان محسوب می‌شود؟
آوسبیلدونگ Dual یا نوع سنتی آوسبیلدونگ جز آموزش عالی آلمان محسوب نمی‌شود و نوعی آموزش با محوریت و تمرکز بر روی کار و کسب تجربه عملی است که به دریافت مدرک دانشگاهی منجر نمی‌شود. اما Dual Studies علاوه بر امکان بهره بردن از تجارب عملی، ممکن است به دریافت مدرک دانشگاهی نیز منجر شود.
تحصیل در مدارس دولتی آلمان رایگان است؟
بله، تحصیل در مدارس دولتی آلمان برای همه دانشآموزان، چه آلمانی و چه خارجی، رایگان است. دانشآموزان خارجی ممکن است ملزم به پرداخت هزینههای جزئی مانند ثبت نام، کتاب و مواد آموزشی باشند.
